Chini Twiprahao dalbidal dopha tei bosongrogni juda-juda rwchapmung, mwsamung, musupmungni logi-logi kerong kothomarog bo aswkno bangkugu, abo haikheno chini Tiprasa rokni bisingo Halam bosongni Bongcher dopharokni kaisa kerong kothomano bo chini bebak tongkosong lukurok sai'ui manthai kwlayu. A kereng kothoma jeswk juda aswkno khwbo khwnathok. A kerong kothoma wngkha khoroksa 'Yongla-Bwsa' no tẃywi.
![]() |
Art by Alyssa Pachuau |
A swkaljwkni muikwthwng barini charo milok nugwi bahanok kusu tongwi manjakliya, khogwi khagwi tubukha, ulo bibisong A milokno khogwi tubujak saimanwi swkalno phirokna karwi mui songwi cha'ui pailaikha.
Swkaljwk bini barini charo milok kwmajak nugwi thamchi tungjagwi swraikha "je O milokno khogwi khaknai, bini bwsa achaikhe Yongla wngwi achaithung". A Swkalni swraimung jottoni slai kusu bahanokni saka nango tei kukubuino bó Yongla Bwsa mano tei bini bwsai thwima yagulo bo saichungno A Yongla bwsano mapusijao.
Jorabai baksa O Yongla bwsa kolok-kotor chai thángo. Salsa bó bini 'Kanu' (Buma) no huk khwlainani muchungma saikhwnarwo, tei bó bini muchungtẃino borok bwsa wngwi manmani suar bo saimanrwo. Bini 'Kanu' ni chubachubai, gana-ginini hukrokni slai phano, bó kotorma huk khwlaio.
Hukni mai-khulrokno mwrwknani bagwi Yongla bwsa bini 'Kanu' no hukni gairingo tongwi naichomdi hwnwi sao.
Bórokni kamio khungsa nukhungo khoroksni bwta-buphayung tei khoroksa bahanok kusu tongu, bahoknok kusu Yongla bwsano Yongla bukur khugwi tongphru nugwyo, bó Yongla bwsani 'borok' mangno nugwi hamjagwi thángo tei bó baino kaijaknani hwnwi bwkha bising-bising chongwi naharo. Tei kaisa phasing bini bwtasong bono kainani bagwi kaisa batailaimung songchakha, A bataimungo batainairog kaisa uasung sakao chuák kupulung lángi nukhúngo nangjakno thopsa chuák hao khiklaya'ui tola matubunai tei wak-bolong masano mabwtharnai. Aro Yongla bwsa bo bataýwi jottono no uanamacharwkha, bó lángi ni chuakno bo hao khiklaya'ui tola tubukha tei kirimasingsa wak-bolongno bo bwtharwi mankha.
Muchungyatwtẃino, A bwtasong kokrwjak tongma haikheno bórokni bahanok kusuno Yongla bwsa bai kairwima ho'o. Tamni hwnmale bwtasong Pinsir-pinpak mungwi khoroksa chwla baise bórokni bahanok kusu no kairwna muchungjakmani. Kaijakmani horo hamjwk kwtal bini bwsaini hamjakmungno nugwi O swraimungno swbainani chongkha. Bó Yongla bwsani Yongla bukurno solani tikhlaywi hóro khichonwi rwo, haikhe bini bwsai borokno wngwi tongwi thángkha.
(Naharjakha "Echoes from Lungleng Tang, Bongcher Literature of Oral Tradition" Bijapni abono swinairok wngkha Kamal tei Zohming Thanga Bongcher).
Bongcher dophani bagwi belai kisano bijaprok sapukjak nugu, bisi 2011 ni Census'ni tẃi Bongcher dophani borokrok khorok 1000 se khadrop. Amtwi hai bijaprok kwlwkjak eba bangthaya bosongni hukumu tei tongmung-chamungrok kwthang tongnani bagwi chubao, haini bagwi amtwi hai bijaprokno teibo tisathai kwlayu, tei teibo naitukthai kwlayu.